Bilindiği üzere 12/11/2012 tarihinde kabul edilen ve 28489 sayılı Resmi Gazete’de 06/12/2012 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 6360 sayılı kanun ile ülkemizde büyükşehir sayısı 30’a çıkartılmıştır. 

Bu kanunun 1/3 maddesinde “Birinci ve ikinci fıkrada sayılan illere bağlı ilçelerin mülki sınırları içerisinde yer alan köy ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği kaldırılmış, köyler mahalle olarak, belediyeler ise belde ismiyle tek mahalle olarak bağlı bulundukları ilçenin belediyesine katılmıştır.” denilerek büyükşehir olarak öngörülen şehirlerde ilk yerel seçimlerle birlikte köylerin mahalle statüsüne döndürüleceği öngörülmüştür.

Böylece 30 Mart 2014 tarihinde köyümüz Yukarıköy dahil 16220 köy ve 1053 belde mahalle statüsüne dönüştürülmüştür.

Bu kapsamda köylerin tüzel kişiliği kaldırılmış ve köyler mahalle statüsüne haiz olarak yerel yönetim bakımından ilçe belediyelerinin yönetim alanına girmiştir.  Bu durumun çeşitli olumsuz yanları olmuştur. Bunlardan en önemlisi köylerin tüzel kişiliğinin kaldırılmasıdır. Böylece köyün ihtiyaçları hakkında muhtar ve ihtiyar heyeti vasıtasıyla kullanılabilen köy adına karar alma hakkı ilçe belediye meclislerine verilmiştir. Bu kapsamda tüzel kişiliği kaldırılarak hak ve fiil ehliyeti kalmayan köylerin köyün menfaatlerini korumak adına dava açma ve açılmış davalara müdahil olma yetkisi de kalmamıştır.

Ayrıca tarım alanlarının imara açılması, bazı köylerde ve köyümüzde meraların ve köy taşınmazlarının belediyeler tarafından satılması, hayvancılıkla uğraşanların olabilecek koku ve kirliliklerden dolayı dışlanması ve dolayısıyla Umumi Hıfzıssıhha Kurulları ile Belediyelerce çeşitli şikayetler üzerine çiftçilere ceza kesilmesi, ahır yapılmasının zorlaşması ve harca tabi olması, içme suyunun ücrete tabi olması, mahalleye dönüşen köylerdeki taşınmazlardan emlak vergisi alınması, yapılacak yapıların bina inşaat harcı ile diğer imar harçlarına tabi tutulması, Belediye Gelirleri Kanunu’na göre çeşitli vergi ve harçlara tabi olunması gibi çeşitli olumsuz etkileri olmuştur.

Çiftçilerden gelen şikayetler ve yapılan denetimler sonucunda, yaşanan sıkıntılar 3. Tarım ve Orman Şurası raporlarına da yansımıştır. 3. Tarım Orman Şurası Sonuç Bildirgesi’nin 17. maddesinde “Büyükşehir belediyelerinde mahallelerin kırsal ve kentsel olarak yeniden yapılandırılması, kırsal mahallelerde köy tüzel kişiliği yapısının korunması, kırsal yaşamın Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde bütüncül ve entegre bir bakış açısıyla koordine edilmesi, [1]” kararı alındığı belirtilmiştir.

Bu sonuç bildirgesinin ardından 16.11.2020 tarihli 31276 sayılı RG’de yayımlanan 7254 numaralı torba yasa ile mahalleye dönüşen köylere yeni bir statü olarak “kırsal mahalle” statüsü öngörülmüştür. 7254 sayılı kanunun 10. maddesi ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa Ek 3. madde eklenerek eski köy statüsü ile mahalle statüsü arasında “kırsal mahalle” ve “kırsal yerleşik alan” adı altında yeni statüler ve dolayısıyla bazı yenilikler öngörülmüştür.

 Bu düzenlemeye göre;

-Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde; gelir vergisinden muaf esnaf ile basit usulde gelir vergisine tabi mükellefler tarafından bizzat işyeri olarak kullanılan bina, arsa ve araziler ile mesken amaçlı kullanılan binalar ve zirai istihsalde kullanılan bina, arsa ve araziler 29/7/1970 tarihli ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’na göre alınması gereken emlak vergisinden muaftır.

-Bu yerlerde, ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve araziler için emlak vergisi %50 indirimli uygulanır. 

-Kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerlerde, 26/5/1981 tarihli ve 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca alınması gereken bina inşaat harcı ile imarla ilgili harçlar alınmaz; anılan kanuna göre alınması gereken diğer vergi, harç ve harcamalara katılma payları %50 indirimli uygulanır.

- Bu yerlerde içme ve kullanma suları için alınacak ücret en düşük tarifenin işyerleri için %50’sini, konutlar için %25’ini geçmeyecek şekilde belirlenir. 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca bilanço esasına göre defter tutan mükellefler için bu fıkrada belirtilen muafiyet ve indirimler uygulanmaz.

-6831 sayılı Orman Kanununun ek 17 nci maddesi hükümlerinden yararlanan yerler; kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenmesi halinde bu madde hükümlerine aykırı olmayan hak, sorumluluk ve imtiyazlardan faydalanmaya devam ederler.

- Bu madde uyarınca kırsal mahalle veya kırsal yerleşik alan olarak belirlenen yerler hakkında 12/11/2012 tarihli ve 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun geçici 1. maddesinin onbeşinci ve yirmidokuzuncu fıkraları uygulanmaz.”

Bu hükümler açısından incelendiğinde kırsal mahalle olmanın; mesken amaçlı olarak kullanılacak yapıların emlak vergisinden muaf olması, turistik ve ticari amaçlı yapılacak işletmelerin emlak vergisinden %50 indirimli olması , Belediye Gelirleri Kanununa göre alınan  bina ve inşaat harcından muaf olunması, diğer harçlar bakımından ise %50 indirimli ödenmesi, konutlar bakımından su faturalarının en düşük tarifenin %25’ini, işyerleri bakımından %50’sini geçmeyecek şekilde belirlenmesi ve Orman Kanunu uyarınca sağlanan hakların devam etmesi gibi avantajları söz konusudur.

Böylece 6360 sayılı kanunun geçici 1. maddesinde 31/12/2022 tarihine kadar öngörülen geçici indirimler kırsal mahalle düzenlemesi ile kalıcı hale getirilmiştir.

Bu kapsamda kırsal mahalle ve kırsal yerleşik alan statülerinin ayrıntılarını ve şartlarını düzenlemek amacıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 15.04.2021 tarihli ve 31455 sayılı RG’de “Kırsal Mahalle Ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği” yayımlanmıştır. Yönetmelik 4./3. maddesine göre kırsal mahalle tespit edilirken aşağıdaki hususlar dikkate alınacaktır;

a) Kırsal yerleşim özelliğinin devam edip etmemesi,

b) Şehir merkezine olan uzaklık ve ulaştırma durumu,

c) Belediyelerin yol, su, atık su, katı atık, toplu taşıma gibi hizmetlerinden en az birine erişebilme imkânına tam kapasitede ulaşabilip ulaşamaması,

ç) Mevcut yapılaşma durumunun kırsal niteliğinin devam edip etmemesi,

d) İmar mevzuatı uyarınca yerleşik ve gelişme alanları içinde olup olmaması,

e) Sosyo-ekonomik olarak; kırsal nüfus oranının yüksek olması, yüzölçümünün önemli bir kısmını tarım, orman, mera, yaylak ve kışlak arazilerinin oluşturması, tarımsal üretimin, hayvancılık ve orman faaliyetlerinin başlıca geçim kaynağı olarak tespit edilmiş olup olmaması,

hususlarından bir veya daha fazlası ile benzeri hususlar dikkate alınır.

Burada değinmek gerekirse mevzuat düzenlemelerinde köylerin tüzel kişiliklerinin iade edileceğine ilişkin hüküm yoktur. Dolayısıyla köylerin eskiden sahip oldukları taşınmaz malların iadesi de söz konusu olmayacaktır. 3. Tarım Orman Şurası Sonuç bildirgesinin 17. maddesinde kırsal mahallelerde köy tüzel yapısının korunması kararı alınsa da mevzuatta doğrudan bu yönde düzenleme yapılmamıştır.

Bu kapsamda köylerin tam anlamıyla eski statüsüne döndürüleceğini söylemek mümkün değildir. Çeşitli harç ve vergi muafiyetleri ile su faturalarında indirimler öngörülmüştür. Ancak köyler bakımından tüzel kişiliklerin ve taşınmaz malların iadesi yapılmamıştır. Esasında yapılan bu değişiklik tarım ve hayvancılığa da doğrudan destek vermemektedir. Ancak Tarım ve Orman Şurası bildirgesi ve yetkililerin açıklamaları dikkate alındığında ilerleyen süreçlerde kırsal mahallelere ilişkin yeni düzenlemeler yapılacağı izlenimi uyanmaktadır.

Ayrıca burada değinmek gerekirse 6360 sayılı kanun ile büyükşehir olan illerde İl Özel İdareleri’nin kaldırılması sebebiyle kırsal mahalleler ilçe ve büyükşehir belediyelerinden hizmet almaya devam edecektir.

Mevzuat hükümleri değerlendirildiğinde Yönetmelik 6/1. maddesine göre kırsal mahalle statüsüne geçebilmek için, muhtarların ilçe belediye meclislerine başvurması, ilçe meclislerinin alacağı kararı büyükşehir belediye meclisine göndermesi ve büyükşehir belediye meclislerinin en geç 90 gün içinde kabul kararı vermesi gerekmektedir. Büyükşehir belediye meclislerinin değiştirerek kabul veya ret kararı verme ihtimali de söz konusudur.

Köyümüz açısından baktığımızda yukarıda kısaca açıklamaya çalıştığımız mahalle statüsü ile kırsal mahalle statülerinin avantaj ve dezavantajları ile değinemediğimiz diğer hususlar bir bütün olarak değerlendirilmeli, ortak akılla en doğru karar verilmelidir. 11.02.2021 tarihinde köyümüzün sitesinde yayınlanan haberde de belirtildiği üzere muhtarımız Fikri Bektaş halkın çoğunluğu kırsal mahalle olmak isterse işlemleri başlatacağını duyurmuştur.